Металдар
Электр тоғы мен жылуды жақсы өткізетін, пластикалық қасиеті жоғары, жылтыр заттар.
Металдардың физикалық қасиеттері
Металл кристалындағы атомдар, иондар "электрон газымен" берік ұсталып, металдық байланыс түзеді. Кристалдағы бос электрондарға тəуелді металдар белгілі бір ортақ қасиеттерге ие болады. Бұл қасиеттерге жылу жəне электрөткізгіштік, металдық жылтыры, иілімділігі, т.б қасиеттері жатады.
Электр жəне жылуөткізгіштігі
Электр өрісінің əсерінен электрондар бағытты қозғалысқа ие болады, сөйтіп, электр тогы пайда болады. Электрөткізгіштігі ең жоғары металдар күміс пен мыс, одан кейін алтын, алюминий, темір болып келеді. Ең аз электрөткізгіштік сынапқа тəн.
Металдық жылтыры
Бұл металдардың өзіне тəн қасиеттерінің бірі-оны адамдар өте жоғары бағалап, кейбір көркемөнер туындыларын жасауға пайдаланады. Металдың бəрі де мөлдір емес, өзіндік жылтыры бар. Олар көбінесе сұр түсті болып келеді.
Иілімділігі (пластикалығы)
Металдарды соққанда, ұсақ түйіршіктерге бөлініп шашырап қалмайды, небəрі пішінін өзгертіп тапталады не жанашылады, яғни соғуға төзімді пластикалық қасиетін, иілімділігін көрсетеді.
Балқу температурасы
1000° жоғары температурада балқитын металдарды қиын балқитын, ал одан төмен болса, оңай балқитын деп бөлінеді. Ең оңай балқитын металл-сынап оның балқу температурасы 38,9 градус. Ең қиын балқитын металл-вольфрам, оның балқу температурасы 3390 градус, сондықтан оны элеткр шамынынң сымын дайындау үшін қолданады.
Металдардың химиялық қасиеттері
Металдардың көпшілігі химиялық активті элементтер болғандықтан жай және күрделі заттармен әрекеттеседі:
Жай заттармен:
2Mg + 0
2
= 2MgO + Q жану реакциясы Fe + S = FeS темір (II) сульфиді Са + Сl
2
= СаСl
2
кальций хлориді
Металл гидридтері тұз сияқты қатты заттар. Металл гидридтерінде ғана сутегінің тотығу дәрежесі - 1 болады, себебі металдар электрондарын сутектің атомдык радиусы кіші болғандықтан оңай береді.
Күрделі заттармен:
Сілтілік және сілтілік жер металдар сумен куатты әрекеттесіп, судағы сутекті ығыстырып шығарады. 2Na + 2Н
2
O = 2NaOH + Н
2
↑ Металдар қышқылдармен әрекеттеседі. Реакция нәтижесінде түзілетін өнімнің табиғаты металдың белсенділігіне жөне қышқылдардың концентрациясына тәуелді
Zn + H
2
SO
4
(сұйык) = ZnSO
4
+ Н
2
Zn + 2H
2
SO
4
(конц.) = ZnSO
4
+ SO
2
↑ + 2H
2
O
4Mg + 10HNO
3
(сұйық) = 4Mg(NO
3
)
2
+ NH
4
NO
3
+ 3H
2
O
Ag + 2HNO
3
(конц.) = AgNO
3
+ NO
2
↑ + H
2
O
Металдар тұздармен әрекеттеседі. Белсендірек металдар (химиялық белсенді металл) белсенділігі темен металды оның қосылыстарынан ығыстырып шығарады.
Cu + Hg (NO
3
)
2
= Cu (NO
3
)
2
+Hg
Zn + CuSO
4
= ZnSO
4
+ Cu
2Mg + TiCl
4
= 2MgCl
2
+ Ti
Металдар оксидтермен әрекеттеседі:
2Al + Fe
2
O
3
= Al
2
O
3
+ 2Fe
Mg + CO
2
=MgO + CO
Металдар органикалық қосылыстармен де әрекеттеседі:
Na + C
2
H
5
OH = C
2
H
5
ONa + 0,5H
2
2Na + CH
3
Cl = C
2
H
6
+ 2NaCl
